Diyarbakır'da bin 700 yıllık tapınak bulundu

DUVAR - Diyarbakır'ın Çınar ilçesinde Roma İmparatorluğu döneminde "askeri yerleşim" olarak kullanılan Zerzevan Kalesi'ndeki kazılarda bin 700 yıllık, dönemin Mithras inancına ait yer altı tapınağına ulaşıldı.

Aktüel Arkeoloji'nin haberine göre, ilçeye 13 kilometre uzaklıktaki Demirölçek Mahallesi (Kelazerzevan) yakınlarında bulunan, Roma İmparatorluğu döneminde "askeri yerleşim" olarak kullanılan Zerzevan Kalesi'nde Kültür ve Turizm Bakanlığı, Diyarbakır Müzesi, Valilik, Çınar Kaymakamlığı ve Dicle Üniversitesi'nin katkılarıyla 2014 yılında başlatılan kazı çalışmaları sürüyor.

60 dönümlük alan üzerinde 12-15 metre yüksekliğinde ve bin 200 metre uzunluğunda sur kalıntısı, 21 metre yüksekliğinde gözetleme ve savunma kulesi, kilise, yönetim binası, konutlar, tahıl ve silah depoları, yer altı ibadethanesi, sığınaklar, kaya mezarları, su kanalları ile 54 su sarnıcı bulunan kale tarihe ışık tutuyor.

Yaklaşık 4 yıldır sürdürülen kazılarda daha önce yer altı kilisesi, 400 kişinin yer alacağı yer altı sığınağı, konutlar ve gizli geçitler ortaya çıkarılırken, son olarak bin 700 yıllık, milattan sonra 4. yüzyılda Hristiyanlığın benimsenmesiyle önemini kaybeden dönemin Mithras inancına ait yer altı tapınağına ulaşıldı.

'KALEDEN DİYARBAKIR'I VE MARDİN'İ GÖRMEK MÜMKÜN'

Kazı çalışmalarını yerinde inceleyen Çınar Kaymakamı İsmail Şanlı yaptığı açıklamada, "Zerzevan Kalesi'nden bakıldığında Diyarbakır ve Mardin'i görmek mümkün" dedi. 'Kalenin tarih boyunca kentin doğu yakasında son doğal savunma hatlarıyla güçlendirildiğini' bildiren Şanlı, 'Diyarbakır'a geçecek orduların önce burayı fethetmesi gerektiğini' aktardı.

Kazı başkanı Dicle Üniversitesi (DÜ) Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Aytaç Coşkun, 'bu yıl ki kazılarda günümüzden bin 700 yıl önce yer altında inşa edilen Mithras tapınağını bulduklarını ve bunun Roma'nın doğu sınırındaki tek Mithras tapınağı olduğunu düşündüklerini' söyledi.

Coşkun, Mithras'ın Romalı askerler üzerinde yaygın bir gizem kültü olduğuna işaret ederek, şöyle devam etti: "Bu dini yaşayanlar dışarıya kapalı bir topluluktan oluşuyor. Çünkü ayinleri tamamen gizli ve dışarıya hiçbir şekilde bu ayinler açıklanmıyor. Mithras hem güneş tanrısı hem de anlaşmayı temsil ediyor. Genelde tapınaklar yerin altına inşa ediliyor. Bulunan tapınağın doğu kısmında üç niş görüyoruz. Nişlerin birinde çok düzgün bir şekilde yapılmış su çanağı yer alıyor. Yer kısmında ise bir havuz yapılmış. Mithras ayinlerinde suyun çok etkin kullanıldığını ve yaklaşık 40 kişinin buradaki ayinlere katıldığını biliyoruz."

Coşkun, 'tapınağın genişliğinin 35 metrekare, yüksekliğinin 2,5 metre olduğunu belirterek, tapınakların yerin altında inşa edilmesi bakımından genellikle çok büyük yapılar olmadığını' kaydetti.

ZERZEVAN KALESİ STRATEJİK BİR KONUMDAYDI

Askeri yerleşim antik yol güzergahında, 124 metre yükseklikteki kayalık bir tepenin üzerine kurulan Zerzevan Kalesi, Amida ile Dara arasında stratejik bir noktada yer alıyor. Yerleşim konumu itibariyle bütün vadiye hakim, antik ticaret yolu üzerinde, geniş bir alanı kontrol altında tutan, stratejik bir Roma sınır garnizonu olan kale aynı zamanda Roma-Sasani arasındaki büyük mücadelelere de sahne oldu.

Roma'daki ismi "Samachi" olan yerleşimin ilk inşa edildiği dönem kesin olmamakla birlikte devam eden kazılar ile kesin sonuçlara ulaşılacak. Yerleşimin surları ve yapıları Anastasios I (MS 491-518) ve Justinianos I (MS 527-565) dönemlerinde onarılarak, bazıları ise yeniden inşa edilerek mevcut haline getirildi.