Nedir bu İslâm’ın kadınlarla alıp veremediği? (II)

Gülgün Türkoğlu @gulguntp

Her inanç, kendine has bir yaklaşımla, dünya ve ahirete ilişkin farklı yorumlar getirmiştir. Bu farklı yorumlar, oluşturulan hiyerarşi aracılığı ile, dinlerin kendi mensuplarına bakışına da yansımıştır. 

Bu durum sadece dinden dine farklılık göstermeyip, bazen aynı dinin farklı yorumlarında bile mevcud olabilmektedir. Bu durumun en ilginç örneğini Alevi ve Sünni inancın yapılanışında görmek mümkündür. Ortodoks Sünni inancın temel yaklaşımlarına göre cinsiyet ayrımı oldukça belirgin olup, erkek egemen bir tutum izlendiği görülmektedir.

Alevi-Bektaşi söyleminde ise kadınlar yüceltilir ve buna bağlı olarak kadın-erkek ayrımcılığı kınanır. Söz konusu söylemde cinsiyet ayrımcılığının yapılmaması ve insana sırf insan olduğundan dolayı değer verilmesi ilkesi hassasiyetle gözetilir. Bu konu ile ilgili kapsamlı bir okuma yapmak isteyenlere şu linki öneririm.

Peki, Alevi-Sünni yarılmasının henüz yaşanmadığı Asr-ı Saadet döneminde uygulama nasıldı?

İbrahim Bahadır, “Alevî ve Sünnî Tekkelerinde Kadın Dervişler” isimli kitabında şunları söyler:

“İlk Müslümanlar olan kadın ve erkekler, ibâdetlere ve ilâhi sohbetlere birlikte katılırlar; kadınlar sabah namazını Hz. Muhammed ile birlikte kıldıktan sonra örtülerine sarınarak evlerine giderlerdi. Hz Muhammed, kadınların mescide gitmesine engel olunmamasını emreder; hatta, gece namazları için bile kadınlara izin verilmesini söylerdi. Hz. Ömer dönemine kadar, Mescidi Nebevi’nin kapısında, kadınlarla erkeklerin, aynı kabın içine ellerini sokarak bir arada abdest aldıkları aktarılır. Hatta, Hz Muhammed, Ümmü Varaka’ya imamlık görevi vermiştir. Hem erkeklere hem de kadınlara namaz kıldıran Varaka, bu görevi Hz. Ömer dönemine kadar sürdürür.”

Faslı yazar ve sosyolog Fatma Mernissi’ye göre, daha sonradan getirilen örtünme yasağına itiraz eden Hz. Ayşe yalnız değildir:

“Hz. Hüseyin’in kızı Sekine de örtünmeye gerek görmezdi. Hatta Sekine’nin yaşantısı, günümüzdeki bir feministin yaşantısından pek de farklı değildir; belki de bu nedenle bazı İslâmi otoriteler, Sekine’nin Kerbela’da altı yaşındayken öldüğünü öne sürerler.”

Sekine’nin yaşantısını anlatan bazı belgeleri, 1984 yılında Penang’da yapılan bir konferans sırasında dile getiren Mernissi’nin sunumu, dinleyiciler arasındaki öfkeli bir İslâmi dergi editörü tarafından bağırılarak kesilmiş, elinden mikrofon zorla alınmış ve yalancılıkla itham edilmiştir. Hemen orada tüm referansları gösteren Mernissi, Arapça olan referanslarını yetersiz bulan bu editörün, daha sonra ne Arapça yazabildiği ne de Arapça okuyabildiğini öğrenir. Mernissi bu olaya “The Veil And The Male Elite: A Feminist Interpretation Of Women’s Rights In Islam” isimli eserinde değinmiştir.

On sekizinci yüzyıla gelindiğinde durum giderek kadınların aleyhine bozulmuştur. Ortodoks Sünni anlayışa doğru yönelim sonucunda, tarikatlarda kadın, tekkenin ayrı bir yerine taşınacaktır. Artık, edep erkânı içinde şu şartları bulunduran tekkeler vardır:

1. Kadınlar kocalarının tarikatına girerler.

2. Kadınlar erkeklerle beraber sesli zikir yapamazlar.

3. Kendi aralarında zikir için mürşidin izni gerekir.

4. Mürideler şeyhin elini öpemezler.

5. Kadınlardan hâlife olmaz.

Eril toplumlar, kadın ile ifade edilenin üstünü örtmede ısrarcıdır; toplumsal cinsiyet yasalarını işletir. Bunun ile ilgili, en tuhaf örneklerden birisi de Anadolu’nun kadın erenlerinden olan Tavus Hatun ile ilgilidir.

Nezihe Araz “Anadolu’nun Kadın Erenleri” isimli kitabında Tavus Hatun’un, Mevlânâ’nın aşk ve şevk ile Konya’yı kasıp kavurduğu çağda yaşadığını yazar.

“O, zamanının Râbia’sıdır adeta; hiçbir karşılık beklemeden yardım eden ve seven kadının sembolüdür. Bir süre sonra mertebesi o dereceye varır ki, artık kimseyi görmeden yaşadığı kulübesinde, her şafak vakti çaldığı rebabın lâtif sesinde ruhları uyarırken, tepenin eteklerinde semâ meclisi kurulur; Mevlânâ ve onun sadık dostları, katmerli sultan sümbüllerinden süzülen bu lâtif sesle ruhlarını yıkarlardı.”

Mevlânâ, Tavus Hatun öldükten sonra, yaşadığı kulübesinin yerine bir türbe yapılmasını söyler. Bu türbenin ismi zaman içinde değiştirilmiş ve girişine, ne yazık ki Tavus Baba Türbesi yazılmıştır!

Güzel olan şudur ki, Camille Helminski “Women of Sufizm” isimli eserinde;

“Konya halkından kime sorsam istisnasız hepsi bana türbenin asıl sahibinin hikâyesini anlattılar” der.

Kadının din aracılığı ile baskılanması, özgürlüğünün kısıtlanması konusunda konuşulacak, tartışılacak çok şey var gibi görünüyor.

Konu ile ilgili okuma yaptıkça, literatürün Türkiye ayağının çok zayıf kaldığını fark ediyor; üzülüyor ve utanıyorum.